Еліміз тәуелсіздік алғалы әйелдердің заңды мүдделері мен құқықтарын қорғауда біраз оң нәтижелерге қол жеткізілді деп айтуға болады. Әйелдердің құқығын қорғау әрі олардың әлеуметтік жағдайларын жақсарту 1997 жылдан бастап мемлекеттік концепция аясында іске асырыла бастады. 1998 жылы 29 маусымда еліміз БҰҰ-ның «Әйелдерге қарсы кемсітудің барлық нысандарын жою туралы» конвенциясына қосылды. Осылайша еліміз әйелдерді зорлық-зомбылықтың барлық түрінен қорғауға міндеттеме алды. Дәл осы жылы Президент жанынан әйелдер және отбасы істері жөніндегі ұлттық комиссия құрылып, жүйелі жұмыс істей бастады. Әйтсе де, отбасында орын алатын зорлық-зомбылық оқиғалары азаяр емес. Әсіресе, Қуандық Бишімбаевтың оқиғасынан кейін бұл жағдай қоғамда басқаша сипат ала бастады.
Жалпы, әйелге қол көтеру дегеніңіз өкінішке қарай, біздің ел үшін үйреншікті жағдайға айналып кеткен десек, бізге ешкім ренжи қоймас. Кезінде ағаларымыз жеңгелерімізді көкала қойдай қылып сабап, «бәрін тіліңнен тауып отырсың» деп айбат көрсетіп жататын. Әрине, мұндайда жеңгелеріміз де қарап қалмайтын. Тілінен сай-сүйегіңді сырқырататын небір сөздер төгіліп жататын. Есейе келе әйелді ұру деген абыройсыз дүние екенін ұғындық. Бір қызығы, күйеуі күн көрсетпесе де, сол жеңгелеріміз бала-шағасын шулатып, төркініне тартып отырмайтын. Құзырлы органдарға да шағымданбайтын. Сөйтіп жүріп әлгі мінезі жайсыздау ағаларымызбен бірге ағаратын.
Ал, бүгін заман өзгеріп, соған сай заңдарымыз да халықаралық талаптарға сәйкестендіріліп жатыр. Оның үстіне, бүгінгі адамның дүниетанымы мен көзқарасы да өзгерген. Олардың дені сонау ата-бабамыздан жалғасып келе жатқан отбасылық құндылықтарға батыстық көзқараспен қарайды. Алайда, ер мен әйелдің арасындағы «тартыс» әлі толастаған жоқ. Бүгінде күйеулерінен болмаса да, басқа ер адамдардан зорлық-зомбылық көріп жүрген әйелдер аз емес. Бұрынғыдай емес, қазір әйелдер соққыға жығылса, бірден тиісті орындарға арыз түсіріп, мәселені сол заматында біржақты етеді. Десе де, ауылда әйел құқығы деген әлі де «елден ұят боладының» көлеңкесінде қалып келеді. Бір жағынан ол да жөн секілді. Бәрібір жанға түскен жараны, сенімге түскен сызатты әйелдер құқығын қорғайтын ұйымдарды айтпағанда, заңның өзі де қалпына келтіре алмайды.
Біз көбіне әйелдерді ғана тұрмыстық зорлық-зомбылыққа тап болады деп ойлаймыз. Ал, ер адамның «әйелімнен зорлық көрдім» дегенін естіп пе едіңіз? Сөйтсек, әйелдерінен психологиялық қысым көретін ер адамдар да бар екен. Осыдан бірер жыл бұрын Ақтөбе қалалық сотында әйелінен зәбір көрген азаматтың арызы бойынша сот отырысы өткенін көпшілік ұмыта қоймаған болар. Үш баланың әкесі әйелінен көрген зорлығын ұзақ уақыт жасырып келіпті. Әйелінен оңбай таяқ жеп, соққыға жығылған жәбірленуші тек қабырғасы сынған соң ғана сотқа ажырасу туралы арыз берген. Қаладағы мектептердің бірінде мұғалім болып жұмыс істейтін әйел жұбайына қол көтергенін ешқандай қылмысқа баламайды. Қайта сотта өзін ақтап алу үшін түрлі сылтаулар айтады. Тіпті, күйеуінің соққыға жығылғанын мойындамай, істі жәбірленушіге жаппақшы болады. Алайда, сот күйеуінің ажырасу туралы арызын қанағаттандырып, әйелді жауапкершілікке тартады. Балалары әкесінің қамқорлығында қалады. Денсаулығына зақым келген әке біраз күн ауруханада жатып, ем алып шығады. Бұл ашық айтылған қылмыстың бір парасы ғана.
Айтпағымыз, ер мен әйелдің қарым-қатынасы үнемі өзара түсіністікке, сыйластыққа, келісімге негізделуі керек. Егер арада осындай өзара түсіністік орнаса, ол отбасыда тұрақтылық қалыптасады. Қазір осындай өзара сыйластық, түсіністік болмағандықтан, өзін-өзі қамтамасыз ету мүмкіндігі бар әйел еріне бағынғысы келмейді. Ал, намысы бар еркек әйеліне кіріптар болуды қаламайды. Дегенмен, сол үйлесімділікті сақтап, ері әйелін, әйелі ерін құрметтеп отырған отбасылар да аз емес.
Тұрмыстық зорлық-зомбылықтан жапа шегетін әйел кез келген қоғамда бар. Адам болғаннан кейін жаға жыртысып, кейде бір-бірімен төбелесіп жатады. Бұған арақ, есірткі сияқты нәрселер араласатын болса, ол өзінің жақындарына шектен тыс күш қолдануға дейін барады. Сондықтан әрбір отбасыдағы қарым-қатынас берік үйлесімділікке негізделуі керек. Ер азаматтар өзінің күшін қолы мен тілінен іздемей, парасаттылығына жүгінсе, ал, әйелдер өзінің күшін заңнан іздемей, еріне мінезімен, нәзіктігімен, сыпайылығымен жаға білсе, ешбір үйде кикілжің болмас еді. Отбасылық құндылықтарды сақтап қалуға екі жақ та мүдделі болатын болса, кейбіреулер айтып жүргендей, заңды қатайтпай-ақ, көп нәрсеге қол жеткізуге болады деп ойлаймыз.
Д.ТҰРСЫНҰЛЫ
